Warmtenetwerk Antwerpen Noord levert eerste koolstofvrije warmte aan Boortmalt

Op 29 februari 2024 drukte de Antwerpse burgemeester Bart De Wever op de symbolische startknop om het Warmtenet Antwerpen Noord in gebruik te nemen. Een pijpleidingentraject doorheen de Antwerpse haven koppelt de site van Indaver Antwerpen met mouterij Boortmalt. Vanaf nu ruilt Boortmalt aardgas en warmtekrachtkoppeling (WKK) in voor restwarmte van Indaver om mout te produceren. Bovendien is dit netwerk het eerste ‘open access’ warmtenet in België, wat mogelijkheden biedt voor nieuwe leveranciers en afnemers.

Ook het koppelpunt voor een residentieel netwerk naar de sociale woningen van Woonhaven Antwerpen is gelegd. Dit warmtenet betekent een belangrijke besparing op fossiele brandstoffen én een forse vermindering van de CO2-emissies. Het project krijgt financiële steun van de Vlaamse regering via het Vlaamse Energie- en Klimaatagentschap.

Warmtenet met industriële restwarmte

‘Restwarmte’ is warmte die vrijkomt bij een industrieel productieproces. ​ Een warmtenet met restwarmte is een alternatief voor een verwarming op fossiele brandstof. Het bestaat uit een netwerk van goed geïsoleerde leidingen die warm water van de ene plaats (de industrie) naar een andere (industrie en woningen) brengen voor diverse warmtetoepassingen.

Bij Warmtenetwerk Antwerpen Noord gaat het om restwarmte van de draaitrommelovens van Indaver waar industrieel afval thermisch verwerkt wordt. De verbrandingswarmte wordt gevaloriseerd onder de vorm van elektriciteit. Bij dit proces blijft nog restwarmte over. Het is deze restwarmte die, via het warmtenet, geleverd wordt aan Boortmalt dat zich op lange termijn engageerde om de warmte in zijn moutproces te gebruiken.

De warmte wordt op een temperatuur van ca. 105°C via pijpleidingen van Indaver naar Boortmalt gebracht zo’n 10 km verderop in de haven. Het afgekoelde water (65°C) vloeit via een tweede pijpleiding terug naar Indaver om hergebruikt te worden.

De mouterij van Boortmalt in Antwerpen is de grootste ter wereld. Met een productiecapaciteit van 470.000 ton per jaar wordt hier de mout gemaakt om zo’n 16 miljard biertjes per jaar te brouwen. ​ Tijdens het moutproces zijn grote hoeveelheden warmte nodig. Boortmalt maakte in het verleden gebruik van warmtekrachtkoppelingen en gasbranders om deze proceswarmte te produceren. Door gebruik te maken van restwarmte, spaart Boormalt een hoeveelheid aardgas uit die vergelijkbaar is met de jaarlijkse consumptie van ongeveer 10.000 gezinnen.

Annick De Ridder, voorzitter van de raad van bestuur van Port of Antwerp-Bruges: Onze haven en onze industrie innoveren en pionieren. Warmte verduurzamen is daar een mooi voorbeeld van. Zo realiseert het industriële warmtenet van Warmtenetwerk Antwerpen Noord een CO2-reductie van maar liefst 80.000 ton per jaar in onze Antwerpse regio. Dat komt overeen met de jaarlijkse uitstoot van 25 000 Antwerpse gezinnen, en voorziet tegelijkertijd warmte om gebouwen te verwarmen en proceswarmte voor de industrie te creëren. Met de aansluiting van scholen, openbare gebouwen en 3.200 gezinnen zullen we in een volgende fase nog verdere stappen zetten in duurzame warmte-uitwisseling. Dit netwerk kan in de toekomst nog uitbreiden en nieuwe bedrijven verwelkomen om restwarmte aan te leveren aan of af te nemen. Kortom, een samenwerking die zowel stad als haven, als de hele regio ten goede komt. Dit is dus nog maar het begin van een veelbelovend verhaal.

Paul De Bruycker, CEO Indaver : ​ "De succesvolle opstart van het Warmtenetwerk Antwerpen Noord onderstreept eens te meer de kracht van samenwerking tussen publieke en private entiteiten. Dit project weerspiegelt de diepgewortelde missie van Indaver om waarde te creëren uit afval. We leveren de restwarmte van onze thermische verwerkingsinstallaties via pijpleiding aan Boortmalt en later ook aan huishoudens. Hiermee sluiten we de kringloop en bieden we met deze CO2-vrije warmte een duurzaam alternatief voor het gebruik van fossiele brandstoffen.”

Tweede fase : residentieel net

Nu het industriële warmtenet afgewerkt is, ligt de weg vrij voor de uitkoppeling van het residentieel net. Dit zal in de komende jaren aangelegd worden door netbedrijf Fluvius en zal toelaten om de warmtevoorziening van scholen, openbare gebouwen en 3.200 gezinnen van twee wijken in het noorden van Antwerpen te verduurzamen. ​

Guy Cosyns, directeur klantendienst en databeheer bij Fluvius: “In actieve samenwerking met verschillende stakeholders zoals warmteproducenten, warmteleveranciers, studiebureaus enzovoort zet Fluvius mee zijn schouders onder de realisatie van een stadsbreed warmtenet in Antwerpen, verspreid over verschillende warmteclusters in de stad, waaronder deze warmtecluster Antwerpen-Noord. Binnenkort gaan we van start met de aanleg van het warmtenet in de wijken Luithagen, Rozemaai en Luchtbal waarop we naast scholen en openbare gebouwen ook de woongebouwen van woonmaatschappij Woonhaven aansluiten, goed voor 3.200 aangesloten gezinnen.”

Reductie van CO2-uitstoot met 80.000 ton per jaar

De transitie van fossiele brandstof naar restwarmte betekent voor dit netwerk een vermindering van de CO2-uitstoot met 80.000 ton per jaar (wanneer de volledige capaciteit van het warmtenet zal benut zijn). Dit komt overeen met de jaarlijkse CO2-uitstoot van 25.000 Antwerpse gezinnen.

Open access

Bijzonder aan dit netwerk is dat dit het eerste ‘open access’ warmtenet in België is. Elk bedrijf in de haven dat warmte produceert en/of wil afnemen kan toetreden. Het leidingennetwerk loopt onder meer langs de terreinen van het zogenaamde ‘Next-Gen District’. Port of Antwerp-Bruges zal op deze site bedrijven clusteren die actief zijn in de circulaire economie. Deze bedrijven kunnen dan op hun beurt extra restwarmte aanleveren aan of afnemen van het netwerk.

Jacques Vandermeiren, CEO Port of Antwerp-Bruges: "Het warmtenet van Warmtenetwerk Antwerpen Noord leidt vandaag tot een reële vermindering van CO2-emissies, en dat dankzij de samenwerking tussen haven, industrie en stad. Het engagement op lange termijn en de constante warmte-uitwisseling tussen industriële bedrijven in de Antwerpse haven zoals Indaver en Boortmalt maken de ontwikkeling van een groter warmtenet mogelijk. Hierdoor kunnen ook scholen, grote gebouwen en 3200 woningen in Antwerpen, op termijn, op een klimaatvriendelijke manier van warmte voorzien worden. Als enige warmtenetwerk in België, biedt het net bovendien de mogelijkheid voor toekomstige uitbreidingen met extra warmteleveranciers en -afnemers. We zijn dan ook trots op deze belangrijke stap in de energietransitie.”

Samenwerking met vele partners

Om de meer dan 3200 sociale woningen een klimaatvriendelijke verwarming te bezorgen én de industriële warmteafnemer te faciliteren in zijn duurzaamheidsplannen, was een samenwerking met tal van partners noodzakelijk. Indaver en Port of Antwerp-Bruges bouwden samen het eerste deel van het traject dat nu warmte levert aan Boortmalt. Fluvius zal vanuit dit industriële warmtenet in opdracht van en in samenwerking met Stad Antwerpen het tweede, residentiële net bouwen. Hiervoor werden overeenkomsten afgesloten met o.m. sociale huisvestingsmaatschappij Woonhaven Antwerpen. Tot slot is de Vlaamse regering een belangrijke partner door de financiële steun die het project kreeg. De subsidie kadert in de doelstelling om de uitkoppeling van restwarmte en de uitbouw van warmtenetten een boost te geven.

​Bart De Wever, burgemeester Antwerpen: “Het Warmtenet Antwerpen Noord is om vele redenen een verwezenlijking om warm van te worden,” vertelt burgemeester Bart De Wever. “Het warmtenet is de perfecte verzoening van industriële ontwikkelingen, duurzame oplossingen en sociale doelstellingen. Het mooiste van heel dat verhaal is dat we dit realiseren met een grondstof die we al hadden, maar waarvan we de toepassing nog niet volledig konden benutten. Daar komt nu verandering in. Door het ontginnen van restwarmte tonen we dat onze industrie voortrekker kan zijn in het behalen van onze klimaatambities en tegelijk volop inzet op duurzame innovatie. Dat is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor onze welvaart.”

Yvan Schaepman, CEO Boortmalt : "Het is fantastisch om de kracht van teams te zien wanneer alle neuzen in dezelfde richting wijzen. Het Heatloop-project in Antwerpen is het grootste CO2-besparingsproject wereldwijd voor Boortmalt. Het is indrukwekkend en we zijn goed op weg naar onze ambitie om in 2035 CO2-neutraal te zijn."

Tatjana Scheck, schepen voor Leefmilieu en Sociale Zaken Antwerpen: “Het warmtenet Noord toont aan dat het Antwerpse klimaatbeleid ook sociaal beleid is. Meer dan drieduizend sociale woningen op Luchtbal en Roozemaai worden straks klimaatneutraal verwarmd. Duurzame warmte is voor ons geen privilege, maar moet voor zoveel mogelijk huishoudens beschikbaar zijn.”

Wouter Gehre, algemeen directeur Woonhaven Antwerpen: “Door het toekomstige warmtenet in het noorden van de stad kan Woonhaven Antwerpen voor ca. 3.200 gezinnen in Rozemaai en Luchtbal een CO2-vrij verwarmingssysteem garanderen dat eenvoudig bruikbaar is.”