Grootschalige transformatie van Fort Sint-Filips langs de Schelde afgerond

De herinrichting van de site rond Fort Sint-Filips op de rechteroever van de Schelde is na twee jaar voltooid. Na het aanpakken van de vervuiling op de site, werd op initiatief van De Vlaamse Waterweg nv en Port of Antwerp een dijk en een nieuwe, hogere waterkering gerealiseerd om de stad en de bedrijventerreinen in de haven te beschermen tegen hoge waterpeilen van de Schelde. Er werd ook een leidingenstrook voorzien. De transformatie van de site maakt deel uit van het Sigmaplan, dat naast bescherming tegen overstromingen ook de riviernatuur wil herstellen. Hiervoor zorgt de nieuwe dam in de Schelde stroomafwaarts van het fort die de ontwikkeling van getijdennatuur stimuleert. ​

Bescherming tegen overstromingen

De transformatie van de site van het 19de-eeuwse Fort Sint-Filips op de rechteroever van de Schelde is afgerond. De werken duurden ruim 2 jaar en werden uitgevoerd door Jan De Nul, Envisan, DEME Environmental en partners als aannemer. Ze zijn onderdeel van het Sigmaplan van de Vlaamse overheid om Antwerpen en het havengebied rond het fort te beschermen tegen overstromingen van de Schelde en zeldzame riviernatuur te herstellen. Daarom werd rond de site een dijk en een waterkeringsmuur aangelegd, die geschikt zijn om de toekomstige gevolgen van de klimaatverandering het hoofd te bieden. Om deze werken uit te voeren, werd de historisch vervuilde site gesaneerd.

20 hectare nieuwe natuur

In de Schelde zelf, net voorbij het fort, werd een lage stenen dam aangelegd. Die getijdendam staat loodrecht op de stroomrichting en remt plaatselijk de stroming van het water af. Slikken en schorren, die ontstaan door het spel van eb en vloed en belangrijk zijn voor de biodiversiteit in en rond de Schelde, lopen daardoor minder kans om weggespoeld te worden. Hierdoor kan een zone van 20 hectare aan waardevolle getijdennatuur ontstaan. Voor de aanleg van de dam werd eerder op de site gestorte baggerspecie hergebruikt, zodat er geen nieuwe grond aangevoerd moest worden. Het project ontving hiervoor Europese steun via het Smartsediment-initiatief. Dat ondersteunt de estuaria aan de Noordzee bij grootschalige onderhoudswerken om een duurzaam estuarium te creëren. ​
​

Lydia Peeters, Vlaams Minister van Mobiliteit en Openbare Werken: “De werken in Fort Sint-Filips zijn maar één onderdeel van de grootschalige dijkwerken die we in het kader van het Sigmaplan in verschillende zones van de haven langs de Scheldelaan uitvoeren. Gezien de omvang van deze transformatie, is dit een van de grootste ooit in Vlaanderen.”

Chris Danckaerts, gedelegeerd bestuurder van De Vlaamse Waterweg: “Voor dit unieke en veelzijdige project werd heel wat knowhow en expertise aangewend om de vele uitdagingen tot een succesvol einde te brengen. We zijn bijzonder tevreden met het resultaat dat bijdraagt aan hoogwaterbeveiliging en natuurontwikkeling: de twee pijlers van het Sigmaplan.”

Annick De Ridder, havenschepen: “Dankzij deze transformatie is Fort Filips weer in opperste staat van paraatheid om Antwerpen en de haven te beschermen. Dankzij de dijk en de waterkeringsmuur zijn de bedrijventerreinen in de haven nu beter gewapend tegen mogelijke hoge waterpeilen van de Schelde. Bovendien creëren we zo ook waardevolle natuur die zal bijdragen aan het zuurstofgehalte van onze levensader, de Schelde.”

Jacques Vandermeiren, CEO Port of Antwerp: “In onze missie ‘Thuishaven als hefboom voor een duurzame toekomst’, is klimaatbestendigheid essentieel. Dit project toont aan hoe we deze ambitie kunnen combineren met de zorg voor de omgeving en de natuur. Er werden geen inspanningen gespaard om een historische blackspot op vlak van bodemverontreiniging om te vormen tot een stukje waardevolle natuur. Daarnaast komt er ruimte voor toekomstige transportleidingen en duurzame ontwikkeling van de haven.”